Σημαντικές πληροφορίες για το μοναστήρι της Αγίας Θέκλας, άφησαν ξένοι περιηγητές, οι οποίοι βρίσκονταν στην Κύπρο στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα. Ανάμεσα σε αυτούς περιλαμβάνονται ο Badiay Heyblich από την Ισπανία, ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Αλή Μπέη και οι Άγγλοι Henry Light και William Terner. Ο Ισπανός Αλή Μπέη που βρισκόταν στο νησί κατά το 1806, έγραψε για την επίσκεψη του στο μοναστήρι της Αγίας Θέκλας:
«Το μοναστήρι της Αγίας Θέκλας είναι ωραία τοποθετημένο στην πλαγιά των βουνών. Ένας Μοναχός μένει εκεί με μερικούς υπηρέτες και εργάτες που καλλιεργούν τα πλούσια χωράφια, τα οποία ανήκουν στο Μοναστήρι. Ο Αρχιεπίσκοπος Λευκωσίας, ο πραγματικός άρχων του νησιού, καρπούται τις προσόδους αυτού και πολλών άλλων Μοναστηριών. Το Μοναστήρι είναι σε καλή κατάσταση και από κάτω κυλά μια πηγή εξαίρετου νερού. Το Μοναστήρι διαθέτει κελιά και δωμάτια για την εξυπηρέτηση των ταξιδιωτών.»
Από τη μαρτυρία του Ισπανού περιηγητή γίνεται γνωστό ότι, στις αρχές του 19ου αιώνα στο μοναστήρι της Αγίας Θέκλας υπήρχαν κελιά, πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα, πως, αυτά θα είχαν κτιστεί τουλάχιστον στη διάρκεια του 18ου αιώνα αν όχι και προγενέστερα. Αυτό φανερώνει την παρουσία περισσότερων μοναχών στη Μονή κατά τους προηγούμενους αιώνες.
Ο Άγγλος Henry Light, ο οποίος ήταν στρατιωτικός, αναφερόμενος στη Μονή της Αγίας Θέκλας την οποία επισκέφτηκε το 1814 σημειώνει:
«….Αφού προχωρήσαμε σ’ αυτή την πεδιάδα για τρεις ώρες, ανηφορίσαμε απαλά για άλλες τρεις ώρες μέχρι το Μοναστήρι της Αγίας Θέκλας, όπου και κοιμήθηκα εκείνη τη νύκτα. Άδικα έψαχνα για καλλιεργήσιμη γη. Ακανθώδεις θάμνοι και ελιές ήσαν τα μόνα που φύτρωναν σ’ εκείνο το έδαφος. Λίγα ροδόδεντρα άνθιζαν σε περιοχές απ’ όπου περάσαμε, στις οποίες υπήρχε νερό. Κάποιο άθλιο πέτρινο αγροτόσπιτο φαινόταν πότε εδώ και πότε εκεί και κοντά του μπορούσες να δεις συκιές και κληματαριές.
Οι χωρικοί έχουν μια ασθενική εμφάνιση. Οι άνθρωποι ήσαν ντυμένοι με άσπρο γιλέκο από χοντρό ύφασμα που το φορούσαν πάνω από ένα χιτώνιο από το ίδιο ύφασμα και είχαν και ένα άσπρο τουρπάνι από λινό στα κεφάλια τους. Φορούσαν και το αραβικό μισοφόρι, παρόμοιο με την φούστα της Σκωτίας, ή το συνηθισμένο σαλβάρι ή την βράκα των Τούρκων, καθώς και ψηλές μπότες που χρησιμοποιούντο, όπως αντιλήφθηκα, προς αποφυγή του μοιραίου δαγκώματος των δηλητηριωδών ερπετών του νησιού.
Βρήκα μόνο ένα ηλικιωμένο Έλληνα ιερέα στο μοναστήρι της Αγίας Θέκλας, ο οποίος όπως υπέθεσα από το ντύσιμο του, ήταν χωρικός. Είχε και δύο ή τρεις βοηθούς μαζί του. Στο μοναστήρι εγίνοντο επιδιορθώσεις, εν όψει της πρόσληψης ενός επιπρόσθετου αριθμού ιερωμένων, αλλά και λόγω του πανηγυριού, που θα γινόταν εκεί σε λίγες ημέρες, προς τιμήν της αγίας. Είχα πάρει μαζί μου τρόφιμα και έτσι δεν επιβάρυνα τον ιερέα. Ήταν ένας ηλικιωμένος άνθρωπος, περίπου εξήντα χρόνων, εντελώς αμόρφωτος για όλα, εκτός από την λειτουργία του, την οποία όμως δεν μπορούσε να διαβάσει. Την είχε αποστηθήσει και αυτό ήταν όλο όσο του ήταν αναγκαίο. Ήταν περήφανος για την εκκλησία του και επεδείκνυε με αγαλλίαση τις κατεστραμμένες τοιχογραφίες, που θαύμαζε. Σταμάτησε να καπνίζει την πίπα του για να επιστρέψει στον εσπερινό και όταν τον τελείωσε, ξαναπήρε πάλι την πίπα. Αυτή φαινόταν να είναι η μόνη του ασχολία. Αν και είχα μεταφραστή μαζί μου, δεν κατόρθωσα να αποκομίσω οποιαδήποτε πληροφορία για την κατάσταση των αγροτών στη γύρω περιοχή. Ότι είχα δει ήταν φτώχεια και αθλιότητα.»
Είναι φανερή η αλαζονία με την οποία ο Άγγλος Henry Light, αναφέρεται σε πρόσωπα και κάποια πράγματα, τα οποία συνάντησε στην πορεία του προς το μοναστήρι, αλλά και μέσα σ’ αυτό. Άδικα λέει, έψαχνε για καλλιεργήσιμη γη. Πού να τη βρει όμως, σε μια λοφώδη, θαμνώδη και πευκώδη περιοχή, σε μια εποχή, που το μόνο γεωργικό εργαλείο ήταν το ξύλινο αλέτρι; Όσο για τα άθλια πέτρινα αγροτόσπιτα, είναι αυτά που, αργότερα μέχρι και σήμερα, θαυμάζουν οι Ευρωπαίοι όταν επισκέπτονται το νησί. Όσο για την αμορφωσιά του λαού, ήταν ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που σε πολλές χώρες του κόσμου ακόμα δεν έχει εξαλειφθεί.
Ύστερα από ένα χρόνο πήγε στη Μονή ένας άλλος ταξιδιώτης, ο Άγγλος William Terner, ο οποίος έγραψε για την εκεί επίσκεψη του:
« 6 Οκτωβρίου: Λόγω του ότι ήταν η εορτή της Αγίας Θέκλας και στο χωριό, που φέρει το όνομα της συρρέουν Έλληνες χωρικοί από όλα τα μέρη του νησιού, αποδέκτηκα με χαρά πρόσκληση από τον κύριο Περιστιάνη, τον πρόξενο της Ρωσίας, να γευματίσω μαζί του στο εξοχικό του σπίτι εκεί, και να δω τις διασκεδάσεις του πανηγυριού. Ξεκίνησα στις 7 με τον Μεχμέτ , τον ίδιο γενίτσαρο που με συνόδευσε πριν επτά μήνες στο Δάλι………………………….
Στις έντεκα φθάσαμε στην Αγία Θέκλα, όπου με υποδέχθηκε εγκάρδια ο κύριος Περιστιάνης και με οδήγησε στο Ελληνικό Μοναστήρι, όπου επίσης βρήκα τον ηλικιωμένο κωφό Έλληνα ιερέα, τον οποίο είχα δει στην κατοικία του κυρίου Περιστιάνη…………………………….
Αυτό το μοναστήρι είχε κτιστεί από την Αγία Ελένη, αλλά είχε ανακαινισθεί και επιδιορθωθεί μερικές φορές από της αρχικής του οικοδομήσεως. Η περιοχή γύρω από την Αγία Θέκλα ήταν ωραία, υπήρχε μια κοιλάδα γεμάτη ελιές, συκιές και συκαμινιές, που σχημάτιζαν κήπους δια μέσου των οποίων κυλούσε ένα μικρό βουνίσιο ρυάκι, του οποίου οι όχθες ήσαν παντού καλυμμένες με ανθισμένες αροδάφνες. Τα βουνά γύρω, αποτελούμενα από γκρίζο βράχο και χώμα, με διαφορετικό (και μερικά με πολύ μεγάλο) ύψος, ήταν ωραία καλυμμένα με θάμνους και διέθεταν άφθονα άγρια πεύκα. Αυτό το αγροτικό αμφιθέατρο ήταν κατάμεστο από Έλληνες χωρικούς, περίπου 1500, με τις καλύτερες ενδυμασίες τους, διαφόρων χρωμάτων, που κάθονταν τρώγοντας και πίνοντας, παίζοντας τα μανδολίνα τους, ένα είδος κιθάρας, τραγουδώντας και χορεύοντας. Περίπου 500 πήγαν στα σπίτια τους αυτό το πρωί, πολλούς από τους οποίους συναντήσαμε στο δρόμο.»
Ο William Terner, σε αντίθεση από τον συμπατριώτη του Henry Light, τις ίδιες οπτικές εικόνες που είχε μπροστά του, τις περιγράφει ως όμορφες και τους χωρικούς καλοντυμένους.
Η Ιερά Μονή της Αγίας Θέκλας λειτούργησε κανονικά μέχρι την περίοδο των τραγικών γεγονότων του Ιούλη το 1821. Από τότε φαίνεται πως άρχισε να παρακμάζει, μέχρι την ολοκληρωτική διάλυσή της, που υπολογίζεται να έγινε γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα. Η τελευταία γνωστή αναφορά για τη Μονή, προέρχεται από το Κατάστιχο VI της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, στο οποίο σημειώνεται ότι, κατά το έτος 1825, η Μονή της Αγίας Θέκλας στη Μοσφιλωτή, συγκαταλεγόταν ανάμεσα στα τριανταένα Μοναστήρια, που υπάγονταν στην αρχιεπισκοπική περιφέρεια. Την Αδελφότητα της Ιεράς Μονής, εκείνη την περίοδο, αποτελούσαν πέντε μοναχοί καταγόμενοι – οι τρεις από τη Μοσφιλωτή, ένας από τη Σια, ένας από τη Λουρουτζίνα και ένας από τον Κόρνο. Ο τερματισμός της λειτουργίας της Μονής οφείλεται κυρίως στο τουρκικό μένος εναντίων των χριστιανών και ιδιαίτερα των μοναχών. Οι Οθωμανοί παρενοχλούσαν συστηματικά τα μοναστήρια – οι πληροφορίες που επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο βρίθουν – και επιδίωκαν το κλείσιμό τους, αφού τα θεωρούσαν ως τα κυριότερα πνευματικά κέντρα των Ορθοδόξων χριστιανών.
Η λιγοστή περιουσία του μοναστηριού νοικιαζόταν από την Ιερά Αρχιεπισκοπή, κάποτε σε κληρικούς και κάποτε σε λαϊκούς. Ένας από τους κληρικούς ενοικιαστές της Μονής, ο Οικονόμος Ιωαννίκιος από το χωριό Μοσφιλωτή, φρόντισε για τη χρυσή κόσμηση της μεγάλης εικόνας της Αγίας Θέκλας. Πού βρέθηκαν όμως τόσα πολλά χρήματα για την κόσμηση, σε μια δύσκολη από οικονομικής πλευράς περίοδο; Για το θέμα αυτό η κ. Θεοδώρα Νέστορα, 88 χρόνων από τη Μοσφιλωτή, διηγήθηκε την ακόλουθη ιστορία:
Σε όλες τις περιόδους ανθρώπινης παρουσίας στο μοναστήρι – δηλαδή είτε βρίσκονταν μοναχοί σε αυτό, είτε λαϊκοί ενοικιαστές – συντηρούνταν μικροί περβολόκηποι, στους οποίους καλλιεργούνταν λαχανικά, όσπρια, πατάτες κ.ά., για τις ανάγκες των ατόμων που διαβιούσαν στο μοναστήρι. Μια μέρα ενώ ο μοναχός Ιωαννίκιος πότιζε τις καλλιέργειες, ξαφνικά πρόσεξε πως το νερό δεν έφτανε στον προορισμό του. Προχώρησε τότε κατά μήκος του χωματένιου αυλακιού για να διαπιστώσει τι συμβαίνει. Σε ένα σημείο, έκπληκτος είδε το νερό να χάνεται στο βάθος ενός ΄΄λαγουμιού,΄΄ το οποίο για πρώτη φορά έβλεπε ο Γέροντας. Ο μοναχός στενοχωρημένος από το απρόσμενο συμβάν, άφησε τον κήπο μισοποτισμένο και πήγε στο μοναστήρι. Το βράδυ τον επισκέφθηκε ενύπνια η Αγία Θέκλα, η οποία του είπε, να ψάξει το «λαγούμι» και σε αυτό θα ανακαλύψει μεγάλο θησαυρό. Ο θεοσεβής μοναχός υπάκουσε στην προτροπή της Αγίας και σαν έψαξε στο λαγούμι, «ὧ τοῦ θαύματος», βρήκε ένα δοχείο γεμάτο με χρυσάφι. Τότε η σκέψη του ευσεβούς μοναχού οδηγήθηκε στην καλύτερη, κατά το δυνατόν, αξιοποίηση του ευρήματος για το καλό της Μονής. Αποφάσισε και επισκέφτηκε χρυσοχόο, στον οποίο ανέθεσε την επαργύρωση της αγίας εικόνας της Πρωτομάρτυρος Θέκλας και την επιχρύσωση του στέμματός της. Η εικόνα αρχικά ήταν κοσμημένη με ασημένιο στέμμα, αφιέρωση του εθνομάρτυρα Αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού. Επιγραφή στην εικόνα αναφέρει: «Δέξαι ώ Θέκλα το στέμμα ώσπερ Δώρον, ο σος προσάγει Κυπριανός ο Κύπρου αωιστ΄(1816). Με την ενέργεια του ο θεοσεβής μοναχός Ιωαννίκιος θέλησε να αποδώσει τιμή και να δείξει την αγάπη του στην προστάτιδα της Μονής, όπου διακονούσε. Κάπου στη μέση του κάτω μέρους της εικόνας, μια επιγραφή με «κτυπητά» γράμματα, αναφέρει:
ΦΙΛΟΤΙΜΙΑ ΔΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΑΤΕΥΟΝΤΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΙΩΑΝΝΙΚΙΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ 1867
Για την αγιογράφηση των αγίων εικόνων της Μονής, προσέφεραν και άλλοι δωρητές όπως η Φλουρού, ο Κωνσταντάς, η Βασιλού κ.ά., γεγονός που μαρτυρείται από επιγραφές που υπάρχουν πάνω στις εικόνες.
Προς το τέλος της τουρκικής κατοχής του νησιού, το Συνοδικό της Μονής μετατράπηκε σε σχολείο και αποτέλεσε πραγματικό φυτώριο των ελληνικών γραμμάτων, αφού δεκάδες παιδιά από τη γύρω περιοχή φοιτούσαν σ’ αυτό, διδασκόμενα από προσοντούχους δασκάλους της εποχής. Το Συνοδικό λειτούργησε ως σχολείο μέχρι το 1914, χρονολογία κατά την οποία ιδρύθηκε δημοτικό σχολείο στη Μοσφιλωτή.
Όπως αναφέρουν ηλικιωμένα πρόσωπα από τη Μοσφιλωτή, το μοναστήρι κατείχε αρκετή κτηματική περιουσία, ανάμεσα στην οποία πολλά ελαιόδεντρα και χαρουπόδεντρα. Μέρος της μοναστηριακής περιουσίας βρισκόταν σε μακρινές περιοχές, όπως τα Λεύκαρα και άλλα χωριά των επαρχιών Λάρνακας και Λευκωσίας. Εκτός από κτήματα και δέντρα, το μοναστήρι κατείχε και πολλά αιγοπρόβατα και βόδια. Μετά την εγκατάλειψη της Μονής από τους μοναχούς, τα ζώα δεν πουλήθηκαν, αλλά όπως αναφέρει η ενενηντάχρονη Θεοδώρα Νέστορα από τη Μοσφιλωτή, νοικιάζονταν σε λαϊκά πρόσωπα, τα οποία διέμεναν στους μοναστηριακούς χώρους. Έξω από τον περίβολο της Μονής υπήρχε μεγάλο αλώνι, το οποίο χρησιμοποιείτο για γεωργικούς σκοπούς.
Μετά από ενάμισι σχεδόν αιώνα εγκατάλειψης, η Μονή επανδρώθηκε το 1965 από μια μικρή ομάδα μοναχών που παραμένουν πιστοί στο παλιό εορτολόγιο και οι οποίοι βρέθηκαν χωρίς στέγη, ύστερα από τη καταστροφή της Μονής, κοντά στον Κόρνο, στην οποία εγκαταβίωναν και τη στυγερή και άνανδρη δολοφονία τριών μελών της αδελφότητας, από φανατικούς Τούρκους στασιαστές, την Πρωτοχρονιά του 1964. Οι παλαιοημερολογίτες μοναχοί παρέμειναν στην Αγία Θέκλα ακριβώς δεκαπέντε χρόνια, μέχρι το 1979 οπότε επέστρεψαν στη μονή που εγκαταβίωναν προηγουμένως.
Όμως ήταν θέλημα Θεού, η Μονή να ζωντανέψει και να ξαναπροσφέρει στους ευσεβείς χριστιανούς, θρησκευτικό, πνευματικό και κοινωνικό έργο. Έτσι, το Νοέμβρη του 1991, δυο κατά σάρκα και κατά πνεύμα αδελφές, η Κωνσταντία και η Ευλογία, που αρχικά μόναζαν στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου, ενώ ακολούθως συνέχισαν τα ασκητικά τους παλαίσματα σε γυναικείο Ησυχαστήριο του Όρους Σινά, αποτέλεσαν τη μαγιά για την επαναλειτουργία της σεβάσμιας Ιεράς Μονής Αγίας Θέκλας, αυτή τη φορά ως γυναικείας. Με το πέρασμα του χρόνου προσήλθαν και άλλες μοναχές στον ιερό χώρο, με αποτέλεσμα, στις μέρες μας στο μοναστήρι να εγκαταβιώνουν δώδεκα συνολικά μοναχές, με ηγουμένη τη Γερόντισσα Κωνσταντία.
Το μοναστήρι, κατά περιόδους, τυγχάνει οικοδομικής συντήρησης από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και έτσι, τα παλιά μοναστηριακά κτίσματα διατηρούν την αρχική τους μορφή. Το έτος 2005 τέλειωσε η οικοδόμηση νέας μεγάλης πτέρυγας στη νότια πλευρά, ενώ επεκτάθηκε και η πτέρυγα της ανατολικής πλευράς. Απέναντι από το χώρο του Αγιάσματος κατασκευάστηκε βρύση, η οποία διακοσμήθηκε με ψηφιδωτό, που έγινε με δαπάνη του Πανοσιολογιότατου Αρχιμανδρίτη Φωτίου Κωνσταντινίδη. Δωρεά του Πανοσιολογιότατου αποτελούν και δυο ψηφιδωτά πάνω στην εξωτερική βρύση της Μονής.
Περιεχόμενα Δ΄ τόμου
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ
Ανδρικά Μοναστήρια σε μη λειτουργία
Ιερά Μονή Παναγίας Αυγασίδας
Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη της Κουράνθας
Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής
Ιερά Μονή Αγίου Λουκά (Αμμόχωστος)
Ιερά Μονή Παναγίας Χορδακιώτισσας
Ιερά Μονή Αγίας Μαρίνας
Ιερά Μονή Αγίου Αναστασίου (Περιστερώνα Μεσαορίας)
Γυναικεία Μοναστήρια σε λειτουργία
Ιερά Μονή Αγίου Κενδέα
Γυναικεία Μοναστήρια Ιστορικής Μνήμης
Ιερά Μονή Αγίου Αγίου Αντωνίου (Δερύνεια)
Ιερά Μονή Αγίας Θέκλης (Σωτήρα)
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΥΚΚΟΥ ΚΑΙ ΤΗΛΛΥΡΙΑΣ
Ανδρικά Μοναστήρια Ιστορικής Μνήμης
Ιερά Μονή Παναγίας Αρκάς
Ιερά Μονή Παναγίας των Ηλιακών
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΑΜΑΣΟΥ ΚΑΙ ΟΡΕΙΝΗΣ
Ανδρικά Μοναστήρια Ιστορικής Μνήμης
Ιερά Μονή Αγίου Μνάσωνος
Ιερά Μονή Αγίου Ονουφρίου
Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία
Γυναικεία Μοναστήρια σε λειτουργία
Ιερά Μονή Αγίου Ηρακλειδίου
Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος Αχεράς
Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου
Ιερό Ησυχαστήριο Αγίας Τριάδος
Γυναικεία Μοναστήρια Ιστορικής Μνήμης
Ιερά Μονή Παναγίας Βλαχερνίτισσας
Ιερά Μονή Παναγίας του Λάγνη
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΡΙΜΥΘΟΥΝΤΟΣ
Ανδρικά Μοναστήρια σε μη λειτουργία
Ιερά Μονή Αγίου Σπυρίδωνος
Ανδρικά Μοναστήρια Ιστορικής Μνήμης
Ιερά Μονή Αγίων Αποστόλων (Πέτρου και Παύλου)
Ιερά Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ Μάλλουρας
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Βασιλοπόταμου
Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού (Πάνω Λεύκαρα)
Ιερά Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Κάτω Λεύκαρα)
Γυναικεία Μοναστήρια σε λειτουργία
Ιερά Μονή Αγίου Μηνά (Βάβλα)
Ιερά Μονή Αγίας Θέκλης (Μοσφιλωτή)
ΑΓΙΟΤΑΦΙΤΙΚΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ
Ανδρικά Μοναστήρια σε μη λειτουργία
Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου
Ανδρικά Μοναστήρια Ιστορικής Μνήμης
Ιερά Μονή Αγίας Βαρβάρας
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Ρηγάτη
ΣΙΝΑΪΤΙΚΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ
Ανδρικά Μοναστήρια Ιστορικής Μνήμης
Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής
Ιερά Μονή Παναγίας Κρινιώτισσας
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Πυργώτη
Ιερά Μονή Παναγίας Ελεούσας
Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης
ΓΕΩΡΓΙΑΝΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ
Ανδρικά Μοναστήρια Ιστορικής Μνήμης
Ιερά Μονή Χρυσογιαλιώτισσας
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟ
